ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΦΥΛΗ ΤΩΝ NACIREMA

Ο  Horace Mitchell Miner (1912 – 1993) ήταν ένα Αμερικάνος ανθρωπολόγος. Κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του μελέτησε πολιτισμούς στενά συνδεδεμένους με τη γη και τις αγροτικές πρακτικές. 

Έγραψε πλήθος βιβλίων και άρθρων αλλά γνωστότερο όλων παραμένει το άρθρο του "Body Ritual among the Nacirema", απόσπασμα του οποίου παρατίθεται πιο κάτω.

Σημείωση: Για καλύτερη κατανόηση του έργου του, διαβάστε το άρθρο μέχρι το τέλος!)

Απόσπασμα από την ομώνυμη μελέτη του Horace Miner στο American Anthropologist Magazine, τ. 58 (3), 1956, σελ. 503-7

Το τελετουργικό των  Nacirema κέρδισε για πρώτη φορά την προσοχή των ανθρωπολόγων πριν από είκοσι χρόνια, αλλά η κουλτούρα αυτού του λαού εξακολουθεί να είναι πολύ δύσκολα κατανοητή. Πρόκειται για μια φυλή της Βόρειας Αμερικής που ζει στο έδαφος μεταξύ του έθνους των Canadian Cree, των Yaqui και των Tarahumara του Μεξικό και των Carib και Arawak των Αντιλλών. Λίγα είναι γνωστά για την προέλευσή τους, αν και η παράδοση αναφέρει ότι ήρθαν από την ανατολή.

Ο πολιτισμός των Nacirema χαρακτηρίζεται από μια ιδιαίτερα αναπτυγμένη οικονομία της αγοράς, η οποία αναπτύχθηκε μέσα σε ένα περιβάλλον πλούσιο σε φυσικές πλουτοπαραγωγικές πηγές. Ενώ ένα μεγάλο μέρος του χρόνου τους ασχολούνται με οικονομικές δραστηριότητες, ένα σημαντικό μέρος της ημέρας τους είναι αφιερωμένο σε θρησκευτικές τελετουργίες. Το επίκεντρο αυτής της δραστηριότητας είναι το ανθρώπινο σώμα, η εμφάνιση και η υγεία του οποίου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της πίστης του λαού. Ενώ μια τέτοια συμπεριφορά δεν είναι σίγουρα ασυνήθιστη, οι τελετουργικές της πτυχές και η σχετική φιλοσοφία που την συνοδεύει, είναι μοναδική.

Η κύρια πεποίθηση στην οποία στηρίζεται αυτή η τελετουργική δραστηριότητα φαίνεται να είναι ότι το ανθρώπινο σώμα είναι άσχημο και ότι η φυσική του τάση είναι η αδυναμία και η ασθένεια. Δέσμιος σε ένα τέτοια σώμα, ο άνθρωπος μπορεί μόνο να ελπίζει στην αποτροπή αυτών των χαρακτηριστικών μέσω της χρήσης τελετουργικών τυπικών. Κάθε νοικοκυριό έχει ένα ή περισσότερα ιερά αφιερωμένα στο σκοπό αυτό. Τα πιο ισχυρά άτομα της κοινωνία έχουν τα περισσότερα ιερά στα τα σπίτια τους και, στην πραγματικότητα, το μεγαλείο ενός σπιτιού είναι συχνά συνυφασμένο με τον αριθμού των εν λόγω τελετουργικών κέντρων που διαθέτει.

Το κεντρικό σημείο του ιερού είναι ένα κουτί ή σεντούκι, το οποίο είναι χτισμένο στον τοίχο. Σε αυτό το σεντούκι φυλάσσονται τα πολλά μαγικά αντικείμενα και φίλτρα, χωρίς τα οποία τα μέλη της φυλής πιστεύουν ότι δεν θα μπορούσαν να ζήσουν. Οι προετοιμασίες για την κατασκευή και τη χρήση τους γίνονται από μια ποικιλία ειδικευμένων ιατρών. Οι πιο ισχυροί από αυτούς είναι οι μάγοι-γιατροί, των οποίων η βοήθεια θα πρέπει να ανταμειφθεί με μεγάλα δώρα. Ωστόσο, οι θεραπευτές αυτοί δεν παρέχουν οι ίδιοι τα φίλτρα σους πελάτες τους, αλλά αποφασίζουν ποια πρέπει να είναι τα συστατικά και στη συνέχεια να τα γράφουν σε μια αρχαία και μυστική γλώσσα. Η γραφή είναι κατανοητή μόνο από τους θεραπευτές και από τους βοτανολόγους που, με την προσφορά ενός ακόμη δώρου από τον ενδιαφερόμενο, παρέχουν το απαιτούμενο μαγικό φίλτρο ή αντικείμενο.

Κάτω από το κουτί με τα μαγικά είναι μια μικρή πηγή. Κάθε μέρα κάθε μέλος της οικογένειας μπαίνει στο ιερό δωμάτιο, σκύβει το κεφάλι του μπροστά από το κουτί με τα μαγικά αντικείμενα, ανακατεύει διάφορα είδη από αγίασμα της πηγής και συνεχίζει με ένα σύντομο τυπικό καθαρισμού. Η απρόσκοπτη διάθεση του Ιερού Νερού στην κοινότητα εξασφαλίζεται από  τον Ναό του Νερού όπου οι ιερείς πραγματοποιούν  περίτεχνες τελετές για να καταστήσουν το υγρό τελετουργικά καθαρό.

Οι θεραπευτές έχουν  έναν επιβλητικό ναό, ή latipso, σε κάθε κοινότητα οποιουδήποτε μεγέθους. Τα πιο περίτεχνα τελετές που απαιτούνται για τη θεραπεία πολύ άρρωστων ασθενών μπορούν να εκτελούνται μόνο σε αυτό το ναό. Αυτές οι τελετές περιλαμβάνουν όχι μόνο τον μάγο - θαυματοποιό, αλλά και μια ομάδα βοηθών που κινούνται αθόρυβα εντός των θαλάμων του ναού φέροντας διακριτική ενδυμασία και κόμμωση. Η τελετές  στο latipso είναι τόσο σκληρές ώστε ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών ιθαγενών που εισέρχονται στο ναό δεν ανακάμπτει ποτέ. Παρά το γεγονός αυτό, οι άρρωστοι ενήλικες όχι μόνο είναι πρόθυμοι, αλλά ανυπομονούν να υποστούν το μακρύ και παρατεταμένο τελετουργικό κάθαρσης, αν μπορούν να αντέξουν οικονομικά αυτή την πολυτέλεια. Δεν έχει σημασία πόσο κακή ή πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση έκτακτης ανάγκης, οι φύλακες πολλών ναών δεν θα δεχθούν ένα πελάτη αν αυτός ή αυτή δεν μπορεί να προσφέρει ένα πλούσιο δώρο.

Οι Nacirema τρέφουν ένα αφύσικο αποτροπιασμό αλλά και μια γοητεία για το στόμα, η κατάσταση του οποίου πιστεύεται ότι έχει μια υπερφυσική επιρροή σε όλες τις κοινωνικές σχέσεις. Πιστεύουν ότι αν δεν ασκήσουν τις ειδικές τελετουργίες του στόματος, τα δόντια τους θα πέσουν, τα ούλα τους θα ματώσουν, σαγόνια τους θα συρρικνωθούν, και οι φίλοι τους θα τους εγκαταλείψουν. Πιστεύουν επίσης ότι υπάρχει ισχυρή σχέση μεταξύ των στοματικών και των ηθικών χαρακτηριστικών. Για παράδειγμα, υπάρχει ένας τελετουργικός καθαρισμός του στόματος των παιδιών, ο οποίος υποτίθεται ότι βελτιώνει τον ηθικό τους χαρακτήρα.

Η καθημερινή τελετουργία σώματος περιλαμβάνει και μια στοματική ιεροτελεστία. Αυτή η ιεροτελεστία περιλαμβάνει μια πρακτική η οποία πλήττει τον άγνωστο ξένο ως αποκρουστικό. Αναφέρθηκε σε μένα ότι κατά τη διάρκεια του τελετουργικού οι ιθαγενείς εισάγουν  μια μικρή δέσμη από τρίχες γουρουνιού στο στόμα μαζί με ορισμένες μαγικές πάστες, και στη συνέχεια κινούν τη μάζα αυτή σε μια σειρά άκρως τυποποιημένων κινήσεων.

Στην ιεραρχία των Μάγων – Γιατρών και αμέσως μετά τους Θεραπευτές έρχονται κάποιοι που η πιο κοντινή μετάφραση της ιδιότητάς τους είναι «Άγιοι-Άνθρωποι-του –Στόματος».  Εκτός λοιπόν από την προαναφερθείσα ιδιωτική στοματική τελετή, οι άνθρωποι αναζητούν κι έναν Άγιο-Άνθρωπο-του -Στόματος μία ή δύο φορές το χρόνο. Αυτοί έχουν ένα εντυπωσιακό σύνολο από εργαλεία που αποτελείται από μια ποικιλία τρυπανιών, σουβλιά, βίδες, καθετήρες. Η χρήση των αντικειμένων αυτών για την άρση των δεινών του στόματος περιλαμβάνει ένα σχεδόν απίστευτο βασανιστήριο τελετουργικό για τον πελάτη. Ο Άγιος-Άνθρωπος-του-Στόματος ανοίγει το στόμα του πελάτη και, με τη χρήση των ανωτέρω εργαλείων, διευρύνει τις τρύπες που η φθορά μπορεί να έχει δημιουργήσει στα δόντια και στη συνέχεια τοποθετεί μέσα τους μαγικά υλικά.  Αν δεν υπάρχουν φυσικές τρύπες στα δόντια, μεγάλα τμήματα ενός ή περισσοτέρων δοντιών σκάβονται κατά τρόπον ώστε να μπορεί να εφαρμοστεί η υπερφυσικό ουσία. Κατά την άποψη των Nacirema, σκοπός αυτών των θρησκευτικών καθηκόντων είναι η πρόληψη της φθοράς και η προσέλκηση φίλων.

Η επισκόπησή μας της τελετουργικής ζωής των Nacirema κατέδειξαν σίγουρα ότι πρόκειται για μια κοινωνία η οποία κυριαρχείται από τη μαγεία. Είναι δύσκολο να καταλάβουμε πώς έχουν καταφέρει να επιζήσουν τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα ύστερα από όλες αυτές τις δοκιμασίες στις οποίες υποβάλλουν τους εαυτούς τους.

Μπορείτε να βρείτε ολόκληρο το άρθρο εδώ: http://personal-pages.lvc.edu/sayers/miner_nacirema.pdf

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:

Το παραπάνω άρθρο γράφτηκε από τον Miner προκειμένου να σατιρίσει τις ιδεοληψίες και τις προκαταλήψεις μας όταν ερχόμαστε σε επαφή ή μελετάμε «άλλους» πολιτισμούς. Το όνομα «NACIREMA» δεν είναι τίποτε άλλο παρά το “AMERICAN” γραμμένο ανάποδα και όλες οι ανατριχιαστικές περιγραφές δεν περιγράφουν τίποτε άλλο παρά διαδικασίες της καθημερινής ζωής ενός μέσου Αμερικάνου όπως η επίσκεψη στο γιατρό ή το πλύσιμο των δοντιών.

Κατόπιν των παραπάνω, μισαλλόδοξες ή ρατσιστικές προκαταλήψεις φαντάζουν τουλάχιστον αστείες.