ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΦΕΛΗ ΡΕΑΛΙΣΜΟ*

 

*Στην κοινωνική ψυχολογία, αφελής ρεαλισμός (naïve realism) είναι η ανθρώπινη τάση να πιστεύουμε ότι βλέπουμε τον κόσμο γύρω μας αντικειμενικά, και ότι οι άνθρωποι που διαφωνούν μαζί μας, πρέπει να είναι απληροφόρητοι, παράλογοι, ή μεροληπτικοί.

Πως μπορούμε να ξεφύγουμε από τις συνέπειες του αφελούς ρεαλισμού;
Δεν σημαίνει ότι θα πάψουμε να βλέπουμε τα πράγματα μέσα από το πρίσμα των δικών μας προσδοκιών, των αναγκών και των εμπειριών μας. Αυτό δεν είναι δυνατόν. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να αναγνωρίσουμε ότι η οπτική γωνία ενός ατόμου δεν μπορεί να είναι πιο αντικειμενική - ισχυρή από κάποιου άλλου. Στην πραγματικότητα, μπορεί να είναι λιγότερο έγκυρη.

Η ιστορία παρέχει ένα εξαιρετικό παράδειγμα μιας τέτοιας αντίληψης στο πλαίσιο ενός από τα σημαντικότερα γεγονότα στην αμερικανική ιστορία. Δέκα χρόνια μετά το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου, κατά τη διάρκεια των εγκαινίων του Μνημείου της Ελευθερίας προς τιμήν του Αβραάμ Λίνκολν, ο Frederick Douglass (πολιτικά αντίθετος του Lincoln) προσέφερε αυτή την εκτίμηση για το έργο του Προέδρου: "Αξιολογώντας τον από την οπτική πλευρά της κατάργησης της δουλείας, ο κ Λίνκολν φαινόταν αργός, αναποτελεσματικός και αδιάφορος".
Η εκτίμηση αυτή ήταν κατανοητή με δεδομένη την μακροχρόνια αντίθεση του Douglass σχετικά με την βραδύτητα των βημάτων του προέδρου προς την κατάργηση της δουλείας. Αλλά στη συνέχεια έδειξε μια αξιοσημείωτη ικανότητα να αρθεί πέρα ​​από τη δική του οπτική, προσθέτοντας:
"Αξιολογώντας τον όμως από την οπτική πλευρά του συναισθήματος της χώρας του, ένα συναίσθημα που δεσμευόταν ως πολιτικός να διαβουλεύεται, ήταν άμεσος, γεμάτος ζήλο, ριζοσπάστης και αποφασιστικός... Αξιολογώντας τον συνολικά, μετρώντας την τεράστια έκταση του έργου που είχε να διαχειριστεί, λαμβάνοντας υπόψη τα αναγκαία μέσα προς προς την επίτευξή του, και βλέποντας από που ξεκίνησε και που έφτασε, πρέπει να πούμε ότι η Απέραντη Σοφία σπανίως στέλνει άνθρωπο στον κόσμο καλύτερο εξοπλισμένο για την αποστολή του από τον Αβραάμ Λίνκολν".

Αυτό που έκανε ο Douglass εκείνη την ανοιξιάτικη μέρα είναι κάτι που πρέπει όλοι να προσπαθήσουμε να κάνουμε αν θέλουμε να κατανοήσουμε τον κόσμο γύρω μας πιο καθαρά: Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η άποψή μας για τον κόσμο είναι ακριβώς αυτό, μια άποψη που έχει διαμορφωθεί από τη δική μας σκοπιά, την ιστορία, και την ιδιοσυγκρασιακή μας γνώση. Ο άνθρωπος Douglass ήταν ευλογημένος με μια παρόμοια ικανότητα ευρύτητας πνεύματος. Ο ίδιος ο Λίνκολν μάλιστα, είχε παρατηρήσει σχετικά με έναν πολιτικό του αντίπαλο: "δεν μου αρέσει ο άντρας, θα πρέπει να τον γνωρίσω καλύτερα."

Αυτό η φιλάνθρωπη αντίδραση μεταφέρει μια σημαντική αλήθεια: Συχνά, όταν έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε κάποιον του οποίου τα λόγια και τις πράξεις ήταν απωθητικές, τη στιγμή που θα πάρετε μια καλύτερη αίσθηση για το πώς το άτομο αυτό αντιλαμβάνεται τα γεγονότα, η απέχθεια μας διαλύεται. Φυσικά, για να κατανοήσουμε καλύτερα ένα άλλο άτομο είναι σημαντικό να εκτιμήσουμε όχι μόνο πώς αυτό το άτομο βλέπει τον κόσμο, αλλά και τις πραγματικές καταστάσεις που το επηρεάζουν καθώς και τους περιορισμούς που αντιμετωπίζει το εν λόγω πρόσωπο.

(μετάφραση από το βιβλίο "The wisest one in the room" - Thomas Gilovich, Lee Ross)