Καθήκον και Δικαίωμα: Για μια Διακήρυξη των Καθηκόντων του Ανθρώπου

Μια από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις του ανθρώπινου πολιτισμού είναι η εμπέδωση της έννοιας του "δικαιώματος".
Σύμφωνα με την wikipedia (και δεν έκανα τον κόπο να ψάξω περισσότερο): Δικαίωμα (right) λέγεται η υπό του Δικαίου παρεχόμενη σε πρόσωπο εξουσία προς προστασία του έννομου συμφέροντός του. Την εξουσία αυτή του προσώπου που αναγνωρίζει ο νόμος, απορρέει, επιβάλλεται, προστατεύεται και επανορθώνεται (σε περίπτωση προσβολής του) από τον ίδιο τον νόμο.
Έτσι λοιπόν έχουμε τα "Ανθρώπινα Δικαιώματα", τα "Δικαιώματα του Παιδιού", τα "Δικαιώματα του Εργαζόμενου" κλπ.

Από την άλλη όμως, απαιτώντας, ο καθένας μας, την εφαρμογή των δικαιωμάτων μας, ξεχάσαμε την άλλη όψη του νομίσματος που είναι το καθήκον.
Το "Καθήκον" είναι μια έννοια που η κοινωνία μας έχει ξεχάσει ή τείνει να ξεχάσει.
Αν θέλετε να γελάσετε αλλά και να προβληματιστείτε, γράψτε την λέξη "δικαίωμα" στο Google. Θα πάρετε 4.780.000 αποτελέσματα. Τώρα γράψτε την λέξη "καθήκον". Θα δείτε μόλις το ένα δέκατο, μόλις 470.000 αποτελέσματα.
Και τώρα σας έχω το καλύτερο: Η wikipedia δίνει ένα πλήρες άρθρο με όλα τα κεφάλαια και τις παραπομπές για την λέξη "Δικαίωμα" ενώ στην αναζήτηση για την λέξη "Καθήκον" επιστρέφει ένα μεγαλοπρεπές "Καμία αντιστοιχία με τίτλο σελίδας"!

Τις εποχές των διαφόρων διακηρύξεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (Γαλλική και Αμερικανική επανάσταση, Διακήρυξη του ΟΗΕ), τα ανθρώπινα δικαιώματα όχι μόνο δεν ήταν δεδομένα αλλά η απαίτησή τους αποτελούσε επαναστατική πράξη. Ήταν εποχές όπου το μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων ζούσε σε άθλιες συνθήκες, αποτελούσαν, άμεσα ή έμμεσα, ιδιοκτησία των λίγων πλουσίων και η ζωή τους είχε ελάχιστη αξία. Οι διακηρύξεις λοιπόν αυτές ήταν αναγκαίο γέννημα των εποχών αυτών.

Από τότε όμως κύλησε πολλή νερό στο μύλο της ιστορίας και για τις περισσότερες από τις σημερινές κοινωνίες τα δικαιώματα αυτά είναι δεδομένα. Ακόμη και τα περιστατικά καταπάτησης αυτών των δικαιωμάτων, όποτε εντοπιστούν, βάλλονται από όλους και οι υπαίτιοί τους τιμωρούνται.

Όμως, όπως έδειξα παραπάνω, οι άνθρωποι στην πάλη τους για την κατάκτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στη συνέχεια κατά την περίοδο της απόλαυσης της κατάκτησής τους αυτής, ξέχασαν τελείως την έννοια του καθήκοντος, λες και το δικαίωμα του ενός δεν αποτελεί το καθήκον του άλλου. Έτσι πια όλοι απαιτούν την προστασία και την εφαρμογή των δικαιωμάτων τους από τον διπλανό τους, τον προϊστάμενό τους, το κράτος αλλά λίγοι είναι αυτοί που απαιτούν την εφαρμογή των καθηκόντων τους από τον εαυτό τους. Το αστείο είναι ότι και ο διπλανός τους, ο προϊστάμενός τους, το κράτος απαιτούν την εφαρμογή των δικαιωμάτων τους από τους πολίτες, χωρίς όμως κι αυτοί να εφαρμόζουν τα καθήκοντά τους!

Πιστεύω ότι είναι πια ώριμη η συγκυρία να συμπληρώσουμε την Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου με μια Διακήρυξη των Καθηκόντων του Ανθρώπου όπου, για παράδειγμα, το Δικαίωμα κάθε ανθρώπου στην ελευθερία του λόγου να γίνεται Καθήκον κάθε ανθρώπου να εξασφαλίζει την ελευθερία του λόγου στους άλλους. Γιατί ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της ενηλικίωσης των ανθρώπων και των κοινωνιών είναι ότι σταματά κανείς να ζητά, να εξαρτάται από τους άλλους κι αρχίζει να προσφέρει.

Αν αισθανόμαστε λοιπόν την ανάγκη να ωριμάσουμε ή αν αισθανόμαστε ώριμοι ως άτομα κι ως κοινωνίες, ας αρχίσουμε να ασκούμε τα καθήκοντά μας και ας διαδώσουμε αυτή την άποψη και σε άλλους.

(Και, επιτέλους, ας συμπληρώσει κάποιος και το λήμμα «καθήκον» στην wikipedia!).